Etapy rozwoju osadnictwa zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego i ich zapis w osadach dna doliny Bystrej

Jan Reder, Józef Superson, Tadeusz Król

Abstrakt


The article analyzed the impact of old (prehistoric, medieval) and modern settlement on the nature of the Holocene alluvial sediments at the bottom of the Bystra valley. It was shown that the transition from peat to mineral deposits was the result of Neolithic farming. Nomadic culture of the late Neolithic and early Bronze Age have helped to stop the denudation slope sand increasing erosion in the bottom of the river valley. Restarting the denudation in the basin and the beginning of accumulation on the Bystra floodplain occurred only in the tenth century. Bystra river basin deforestation in modern times caused catastrophic linear erosion, denudation slopes and speed up the submission of anthropogenic alluvial soils.

Słowa kluczowe


fazy osadnictwa; osady aluwialne; holocen; Płaskowyż Nałęczowski; dolina Bystrej

Bibliografia


Czopek S., 1997, Uwagi o kulturze łużyckiej na Lubelszczyźnie, Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. 2, s. 210–225.

Górski J., Makarowicz P., Taras H., 2004, Podstawy gospodarcze ludności kręgu trzcinieckiego w dorzeczu Wisły i Odry, [w:] Kośko A., Szmyt M. (red.), Nomadyzm a pastoralizm w międzyrzeczu Wisły i Dniepru, Instytut Prahistorii UAM, Poznań, s. 191–213.

Gurba J., 1974., Osadnictwo prehistoryczne na Płaskowyżu Nałęczowskim. Przewodnik XII Ogólnopolskiego Zjazdu PTG, Lublin, s. 130–131.

Harasimiuk M., Jezierski W., 2001, Profil lessów w Skowieszynie na Wyżynie Lubelskiej, [w:] Maruszczak H. (red.), Podstawowe profile lessów w Polsce, t. 2, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 93–100.

Henkiel A., 1993., Nowa koncepcja morfogenezy Wyżyny Lubelskiej – geologia i geomorfologia Równiny Bełżyckiej, Annales UMCS, vol. XLVIII, s. 133–152.

Hoczyk-Siwkowa S., 1999., Małopolska północno-wschodnia w VI–X wieku. Struktury osadnicze, Wydawnictwo UMCS, Lublin, ss. 149.

Kłosińska E., 2000., W początkach epoki metali – lata 2400/2300 – 300 p.n.e., [w:] Banasiewicz-Szykuła E. (red.), Archeologiczne odkrycia na terenie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Lublin, s. 21–32.

Kruk J., 1973., Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, ss. 267.

Kruk J., Milisauskas S., 1999, Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu, PAN, Kraków, ss. 403.

Kruk J., Śnieszko Z., 1998, Zmiany na stokach lessowych synchroniczne z neolitycznym osadnictwem. Przykłady z wyżyn polskich, [w:] Klimek K., Kocel K., Rola człowieka prehistorycznego w przemianach środowiska przyrodniczego, Wydawnictwo UŚ, Sosnowiec, s. 15–16.

Maruszczak H., 1972, Wyżyny Lubelsko-Wołyńskie, [w:] Klimaszewski M. (red.), Geomorfologia Polski, t. 1, PWN, Warszawa, s. 340–384.

Maruszczak H., 1973, Erozja wąwozowa we wschodniej części pasa wyżyn południowopolskich, Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., z. 151, s. 15–30.

Maruszczak H., 1988, Zmiany środowiska przyrodniczego kraju w czasach historycznych, [w:] Przemiany środowiska geograficznego Polski, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 109–135.

Maruszczak H., 1998, Wpływ gospodarki neolitycznej na rozwój tzw. czarnoziemów hrubieszowsko-tomaszowskich, Przegląd Geograficzny, 70, nr 3–4, s. 336–340.

Nogaj-Chachaj J., 2000, W epoce kamienia, [w:] Banasiewicz-Szykuła E. (red.), Archeologiczne odkrycia na terenie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Lublin, s. 9–20.

Nogaj-Chachaj J., 2003, Karmanowice – największe cmentarzysko neolityczne Lubelszczyzny, Z Otchłani Wieków 58, 1–4, s. 30–36.

Nogaj-Chachaj J., 2004, O roli człowieka w przekształcaniu środowiska przyrodniczego w holocenie na Płaskowyżu Nałęczowskim, [w:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze, Libera J., Zakościelna A. (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 63–72.

Ralska-Jasiewiczowa M., Starkel L., 1991, Zmiany klimatu i stosunków wodnych, [w:] Starkel L. (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, s. 177–182.

Rodzik J., Furtak T., Zgłobicki W., 2009, The impact of snowmelt and heavy rainfall runoff on erosion rates in a gull system, Lublin Upland, Poland, Earth Surf. Proces. Landforms 34, s. 1938–1950.

Rozwałka A., 1999, Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu. Studium archeologiczno-historyczne, Wydawnictwo UMCS, Lublin, ss. 218.

Stasiak-Cyran M., 2000, Pod wpływem dwóch wielkich kultur przełomu er: celtyckiej i rzymskiej, [w:] Banasiewicz-Szykuła E. (red.), Archeologiczne odkrycia na terenie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Lublin, s. 33–40.

Superson J., Jezierski W., Król T., 2004, Wpływ deforestacji Płaskowyżu Nałęczowskiego na rozwój osadów dna doliny Bystrej, [w:] Waga J. M., Kocel K. (red.), Człowiek w środowisku przyrodniczym – zapis działalności, Praca Oddziału Katowickiego PTG nr 3, Sosnowiec, s. 207–212.

Superson J., Zgłobicki W., 2005, Rozwój holoceńskich stożków napływowych w dolinie Bystrej (Płaskowyż Nałęczowski), [w:] Kotarba A. , Krzemień K., Święchowicz J. (red.), Współczesne ewolucja rzeźby Polski, VII Zjazd Geomorfologów Polskich, Kraków, s. 423–429.

Ścibior J., 1991, Kultura amfor kulistych w środkowowschodniej Polsce. Zarys problematyki, [w:] Gurba J. (red.), Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce Środkowowschodniej, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 47–65.

Taras H., 1995, Kultura trzciniecka w międzyrzeczu Wisły, Bugu i Sanu, Wydawnictwo UMCS, Lublin, ss. 262.

Zakościelna A., 1996, Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, UMCS, Lublin, ss. 266.


Pełny tekst: PDF

Refbacks

  • There are currently no refbacks.